Real men (from Germany)

Tijdens een oorlog wordt de normale productreclame aangepast - veel producten zijn tijdens een oorlog immers niet meer te krijgen omdat de grondstoffen voor oorlogsdoeleinden gebruikt worden of simpelweg omdat er geen import/export meer mogelijk is. Zo werden er tijdens de 2e wereldoorlog in Amerika geen auto's meer gemaakt, maar legden de autofabrikanten zich toe op het maken van vliegtuigen, tanks en (onderdelen voor) andere transportmiddelen.

En natuurlijk wordt er propaganda gemaakt - de eigen soldaten worden als übermannelijk en stoer voorgesteld, terwijl de vijand bestaat uit kruiperige, slijmerige en achterbaks vechtende monsters. Dat laatste klinkt overdreven, maar ik zal eens wat Amerikaanse reclame waarin Japanners figureren in mijn blog opnemen. Duidelijk niet-pc !

Overigens is het natuurlijk bij "de vijand" precies andersom. Ook is het niet iets wat in de 2e wereldoorlog uitgevonden is, karikaturen van vijandelijke soldaten zijn van alle tijden.

Vandaag 2 voorbeelden van Duitse reclame uit de Eerste Wereldoorlog, eentje voor een staalfabriek (Schoeller Stahl) en eentje voor een fabriek van auto-veren (Max Weber Automobilfedern). In de ad voor Max Weber zijn de mannen al behoorlijk stoer afgebeeld, let op de wat hoekige vormgeving en de gespierde onderarmen, maar dat is wat je min of meer zou verwachten bij een afbeelding van fabrieksarbeiders uit de tijd. Vergelijk ook de Sovjet vormgeving uit latere jaren met überstoere arbeiders. Maar de advertentie voor Schoeller druipt wel heel erg van de symboliek : de fabrieksarbeider wordt afgebeeld als een soort Griekse (oorlogs)god die een zwaard overhandigt aan een gespierde naakte man. Ik ben helaas niet zo thuis in symboliek, maar ik denk dat je hier wel een half A4-tje over vol kan schrijven. Alleen al het feit dat de man (soldaat?) geen haar heeft lijkt me significant. Haardracht is immers vaak net zo significant als kleding.

Max Weber Automobilfedern, Leipziger Illustrirte Zeitung, 1918

Schoeller Stahl, Leipziger Illustrirte Zeitung, 1918

Women at the wheel

Er is zo ongelooflijk veel geadverteerd in de westerse wereld, dat je over sommige onderwerpen boeken vol zou kunnen schrijven en dat is natuurlijk ook al gedaan. Een geliefd onderwerp is "vrouwen en auto's". Dat onderwerp komt regelmatig terug, zowel in de populaire pers als in puur wetenschappelijk onderzoek (hoewel het daar meestal over vrouwen en rolpatronen in het algemeen zal gaan).

De houding t.o.v. vrouwen in advertenties is nogal tweeslachtig - aan de ene kant is er de "pitpoes" vrouw, die over de motorkap heen liggend de aankoop moet bevorderen (overigens komt dat cliche-beeld relatief weinig voor in mainstream advertising) aan de andere kant is het de fabrikanten al vanaf het begin duidelijk dat men zich bij het adverteren niet alleen op de man, maar juist ook op de vrouw moet richten. Het is immers een vrijwel net zo grote doelgroep als de mannen en mensen die rijk genoeg waren om een auto te kopen, konden zich vaak ook een 2e auto voor hun vrouw permitteren.

Wel moest de tekst van de advertentie aangepast worden, geen woord over techniek, maar huist over hoe eenvoudig zo'n auto te besturen was en - heel opvallend - hoe modieus de kleuren zijn.

Zie als voorbeeld hieronder een de Ford advertentie uit 1925. Ik heb de tekst als 2e foto toegevoegd, zodat hij goed leesbaar is. De tekst richt zich rechtstreeks op de vrouw en is tekenend voor de neerbuigende houding t.o.v. de vrouw als het aankomt op zaken die met techniek te maken hebben.

Ford, NRC 26-8-1925

Tekst van Ford ad uit 1925

Uiteraard is er ook veel te vertellen over de rijstijl van vrouwen, zowel negatief (voornamelijk aan de borreltafel) als positief (door verzekeringsmaatschappijen!). Wellicht daarover meer in volgende afleveringen van deze blog.

Sport

Nu alles (in ieder geval 90%) van mijn beeldarchief-in-wording netjes uit het zicht in mappen of dozen zit, en ik een mooie voorraad lege A3 mappen heb klaarliggen kan ik eindelijk verder met het afmaken van het rubriceren waarover ik al eerder in deze blog verteld heb (zie Het Classificeren van Reclame). Gisteren dus maar begonnen met iets dat redelijke eenvoudig leek, namelijk de mappen met Sport.

Dat viel dus behoorlijk tegen, er zijn erg veel sporten bedacht in de loop der jaren en rubriceren is niet zo eenvoudig (of eenduidig). Op de Nederlandse wikipedia heeft men een indeling gemaakt in maar liefst 19 hoofdcategorien. Nu heb ik het mezelf natuurlijk niet makkelijker gemaakt door behalve reclame ook wat tijdschriften en/of knipsels op sportgebied te bewaren. Lang niet alle sporten komen voor in reclame, zo heb ik bijvoorbeeld nog nooit een advertentie gezien met een rhönrad.

Het begon overigens erg makkelijk - sommige sporten komen zoveel voor dat ik die gewoon een eigen map kon geven: klaar.

Dat waren:

• Tennis (nu nog in een grote doos, straks met gemak 4 of 5 mappen vol)
• Golf
• Voetbal (3 mappen vol met vooral artikelen, in de reclame zie je het vrij weinig als thema, behalve vlak voor een EK of WK)
• Zwemmen
• Olympische Spelen
• Hengelsport
• Atletiek
• Schaatsen

Andere sporten zijn ondergebracht in andere (hoofd)categorien:

• Schaken, Dammen en andere denksporten => Speelgoed en spellen
• Paardensport, stierenvecht en rodeo => Dieren
• Sportkleding => Wordt een onderverdeling van Hoofdcategorie 4 (Mode en Kleding)

Blijven er nog flink wat over. Van nature wil ik dan eigenlijk alles nog verder rubriceren, maar dat werkt in de praktijk niet zo goed - het kost teveel ruimte (en geld) om aparte mappen aan te maken voor onderwerpen waar maar zo weinig van voorkomt in mijn collectie dat de map grotendeels leeg zou blijven. Dat is de reden dat er geen aparte mappen zijn voor winter- en/of watersport, het grootse deel daarvan zit immers al in de mappen Schaatsen en Zwemmen. Omdat mijn A3 opbergsysteem niet losbladig is en je niet eeuwig mappen wil reorganiseren omdat er iets ergens tussengevoegd moet worden, moet je daar dus een compromis sluiten. Na enig nadenken heb ik voorlopig de volgende mappen aangemaakt:

• Vechtsport en krachtsport (boksen, judo, karate, gewichtheffen etc)
• Amerikaanse sporten (Football, Baseball, Basketball)
• Overige sporten A-Z (2 mappen)
• B: boogschieten, biljarten, bergbeklimmen (hoort dat eigenlijk niet meer bij reizen thuis?), bobsleeen, balloon-jumping, badminton, bowling
• C: cricket, curling
• D: (diepzee)duiken en snorkeren
• H: hurling, hockey
• K: korfbal, kogelstoten
• M: midgetgolf, mastklimmen
• R: rugby, rolschaatsen (wellicht beter om die bij speelgoed onder te brengen?), roeien, rhonrad
• S: skien (+langlaufen), surfen
• T: tafeltennis, tipelen
• V: vierdaagse, volleybal (+beach volleyball)
• W: wielrennen, waterskien
• Y: ijshockey
• Z: zeilen

Nou nog alles netjes insteken en k.i.k. ...

Tot slot een van de aardigste sportcovers uit mijn collectie:

Boogschieten als sport, Vizier, 7 aug 1948

Typerend voor de jaren 40 is de sweater girl met 'bullet bra', waarover ongetwijfeld meer in volgende afleveringen van deze blog wanneer ik toekom aan het uitzoeken van de mappen met filmsterren c.q. lingerie.