OCD (yellow cars)

Mijn mapje met dingen-waar-ik-een-keer-iets-over-wil-schrijven-in-mijn-blog groeit harder dan het aantal blog entries ... Deels is dat veroorzaakt omdat er veel tijd is gaan zitten in het inrichten van de SROK winkel, waar inmiddels regelmatig klanten komen. Nadat ik een aantal blogs geleden vol trots had geschreven dat de winkel was ingericht met 300 mappen waar men vrij in kon bladeren, bleek bij nadere inspectie dat een iets te rooskleurige voorstelling van zaken. Om te beginnen waren het geen 300 mappen, maar zo rond de 350 waarvan het meerendeel echter ook advertenties bleek te bevatten voor het beeldarchief. Het beeldarchief is primair bedoeld om uitgeleend te worden voor bijvoorbeeld tentoonstellingen, lezingen en dergelijke en is niet bedoeld voor de verkoop. Kortom, er bleek nog steeds flink wat werk aan de winkel. Inmiddels is ongeveer een derde tot de helft van de mappen  wel goed uitgezocht, de andere helft hoop ik voor het eind van het jaar af te hebben.

De blog van vandaag gaat over de problemen bij het opbergen van een verzameling - uiteraard lijkt dit allemaal triviaal en irrelevant voor de buitenstaander, maar voor de hard-core verzamelaar, wiens neiging tot ordenen grenst aan OCD is het uitermate belangrijk om de verzameling precies zo geordend te hebben als men voor ogen heeft. Bij mij schommelt het enorm tussen uitermate gedetailleerd opgeborgen (deel)verzamelingen en stapels onuitgezochte advertenties. Als ik met andere verzamelaars spreek lijkt dat een vrij algemeen verschijnsel - bij veel verzamelaars is het "een bende", waamee men in het algemeen bedoeld dat er zoveel verzameld is dat men achterloopt bij het archiveren.

Enige tijd terug was de map "gele autoos" waar ik al eerder over gesproken heb in de blog (zie bijvoorbeeld deze entries: 1, 2 en 3) toe aan opnieuw ordenen. Er waren veel nieuwe advertenties om toe te voegen, dus tijd voor een complete overhaul.Ik zal de lezer niet vermoeien met het volledige verhaal, maar me beperken tot de "hoogtepunten".

Begrenzen van de verzameling

 

Dat lijkt eenvoudiger dan het is, oorspronkelijk is deze deelverzameling gedefinieerd als: auto-advertenties waarop een gele auto is afgebeeld (als hoofdafbeelding)

Oldsmobile 88, 1951

De laatste toevoeging (als hoofdafbeelding) om te voorkomen dat de verzameling ook elke advertentie moest gaan bevatten waarop ergens, wellicht nauwelijks zichtbaar voor het blote oog, een gele auto te zien was. Deze definitie werkt prima zolang de verzameling in het beginstadium is - als verzamelaar probeer je dan zoveel mogelijk bij elkaar te vergaren wat aan je definitie voldoet, meestal omdat je denkt dat het wel zal meevallen met hoeveel je over dat onderwerp kan vinden. Dat laatste blijkt altijd tegen te vallen en uiteindelijke zit je met een hele stapel die je wil gaan ordenen.

Dan begint de ellende :-) :-)

• Was het criterium "auto-advertentie" wel zo slim gekozen? Je hebt wellicht erg leuke advertenties voor hele andere producten gevonden met een prachtige centrale afbeelding van een gele auto. Vallen die dan buiten je verzameling of voeg je ze toe als "deelverzameling" of "special topic"? 
• Is het begrip geel wel eenduidig? Daar zit nogal een variatie in, van pastelgeel via okergeel tot knalgeel. Wat doe je met grensgevallen, zoals goudkleurig, groengeel (of geelgroen), geel dat tegen oranje aanzit, etc. etc. 
• Welke formaten bewaar je allemaal? Ik zelf heb opbergsystemen voor A5 t/m A2, maar ken verzamelaars die zich beperken tot uitsluitend A4. 
• Als je verschillende formaten bewaart, hoe houd je dan het overzicht over je verzameling? Een A5 advertentie opbergen in een A2 map is inefficient qua ruimte, veel te kostbaar en het ziet er meestal ook niet uit. Maar veel advertenties komen voor in verschillende formaten, omdat ze in verschillende tijdschriften zijn afgedrukt. Soms precies hetzelfde, soms met kleine verschillen, omdat er nu eenmaal minder ruimte beschikbaar. Meestal gaat het dan om aanpassen in de vorm of plaats van de teksten. Bewaar je alle verschillende formaten, ook als ze volledig identiek zijn, of alleen de grootste?Het leuke van verschillende formaten samen bewaren is om ze ook bij elkaar op te bergen, en dat doorkruist natuurlijk weer het principe van elke advertentie in de map die het beste overeen komt met zijn afmeting.
• Wat wordt je primaire ordeningscriterium? Ik heb het criterium afmeting losgelaten, en berg alles op in A3 mappen, ook de kleinere formaten. Alleen de dubbele pagina advertenties die tegen het A2 formaat aanzitten, gaan in een aparte A2 map. Binnen de mappen wordt een strikt alfabetische ordening gehanteerd op de beginletter van het automerk. Ook dit is niet helemaal triviaal, want berg je een gele Ford Lincoln op onder F of onder L? Ik heb gekozen voor Lincoln en Mercury apart, en de overige, zoals de Ford Taunus, wel onder de F. 
• Als je van een merk veel gele auto's begint te krijgen, hoe orden je dan binnen een merk? Op jaar? Of eerst op type (bij Renault bijvoorbeeld Dauphine, Fregate, R4) en daarbinnen weer op jaar?
• Wat doe je met prachtige advertenties die midden op de pagina een mooie gele auto bevatten, maar dan elders op de pagina of op de achtergrond nog andere autootjes? Als je een zo'n uitzondering toestaat, waar is dan de grens? Is die grens in een definitie te vangen? 

Wat een uurtje werk had moeten zijn, heeft uiteindelijk een volle dag gekost en nog is het niet precies zoals ik het hebben wil :-(. 

Uiteraard blijft de hoofdvraag of het uberhaupt zin heeft om je daar druk over te maken ... ik laat de mappen dan nu ook een tijdje rusten en wellicht besluit ik over een tijdje om de verzameling drastisch uit te dunnen door alleen nog kanariegele auto's op te nemen in de verzameling. En dan maar hopen dat daar ook geen 500 verschillende van blijken te zijn ...

Creepy Clowns

Er zijn van die dingen waar je een onberedeneerde afkeer van hebt - bij mij zijn dat clowns; en uiteraard is dat meteen een prima reden om reclame met afbeeldingen van clowns te gaan verzamelen.

Clowns worden te pas en te onpas overal bijgehaald, bijvoorbeeld bij wasmidellen advertenties omdat ze zulke leuke kleurrijke kleding dragen die door gebruik van het verkeerde wasmiddel hopeloos kan vervagen.

Voorlopig zitten ze met z'n allen in een map, maar uiteindelijk zullen de engste 20 clowns hun weg vinden naar een (on-line) expositie: de wereld moet zien hoe eng ze zijn en maatregelen nemen !

Hieronder een "medium eng" voorbeeld. Waarom je overigens als oud en gerespecteerd jenevermerk meent een advertentie met een clown te moeten maken, zal mij denk ik altijd een raadsel blijven ...

Bols, jaren 60

Typical Typography (7)

Rond de voorlaatste eeuwwisseling (1900) waren illustraties bij advertenties relatief zelfzaam. Waarschijnlijk was het een stuk duurder om die te plaatsen - wel je wel vaak zag, waren de standaard tekens die je vandaag nog aantreft in fonts zoals Dingbats, bijvoorbeeld de handjes met de wijzende vinger, die je ook vaak in oude Wild-West posters ziet.

En men had al wel de beschikking over veel fonts, in verschillende groottes, zodat de adverteerders op die manier de aandacht van de klanten probeerden te trekken. Er waren verschillende strategien: sommigen - zoals in het voorbeeld hieronder - gebruikten zoveel mogelijk fonts in verschillende groottes, allemaal door elkaar heen, anderen gebruikten (toen al!) advertenties met enorm veel wit, die er dus op een verder heel drukke pagina direct uitsprongen. Dergelijke "blanco" advertenties zie je in de loop der tijd regelmatig terugkeren. Recent (enkele jaren geleden) bijvoorbeeld nog in een van de eerste reclamecampagnes van "Ben" (mobiele telefonie aanbieder) en wat eerder in een met opzet minimalistische campagne van Spa. Van beiden zal ik in een van mijn volgende blogs wat voorbeelden tonen.

Uit de Haagsche Courant van 15 oktober 1900

Een (on)gezond kleurtje

Vandaag maar weer eens een voorbeeld van "what were they thinking". De reclamemakers die deze advertentie voor Philips hoogtezonnen hebben bedacht, hadden uiteraard de bedoeling aan te tonen dat je van een Philips hoogtezon een "gezonde en natuurlijke" bruine kleur krijgt, maar het resultaat is huiveringwekkend :-).

En dan te bedenken dat ze hiervan een hele serie gemaakt hebben, zonder dat het blijkbaar iemand opgevallen is dat de kinderen er met hun spierwitte haar en donkere huid erg onnatuurlijk uitzien. Het lijkt erop alsof ze van een normale tekening het negatief genomen hebben.

Philips Hoogtezon, 1963

Verzuiling en vooroordelen in personeelsadvertenties

Ook altijd een leuk onderwerp voor onderzoek is in hoeverre de (religieuze) verzuiling van Nederland en de verschillen in mannelijke en vrouwelijke beroepen hun weerslag vonden in bijvoorbeeld personeelsadvertenties. Het verplichte gebruik van (m/v) in personeelsadvertenties is iets van de laatste tientallen jaren, daarvoor mocht je in je tekst zeggen en vragen wat je wilde, bijvoorbeeld specificeren dat men alleen ongehuwde vrouwen zoekt voor de vacatures - waarschijnlijk omdat het daarvan redelijk zeker was dat ze niet opeens zwanger zouden worden.

Vandaag 3 voorbeelden uit 1949, allemaal afkomstig uit het blad Kruidenierswaren, een vakblad voor de levensmiddelenbranche, uitgegeven door Misset. Het zijn advertenties waarin om kopers of personeel voor een bestaande kruidenierszaak gevraagd wordt.

Eerst een advertentie waarin als slot nog even subtiel erop gewezen wordt dat protestanten de voorkeur genieten:

Vervolgens een waarin - heel wat minder subtiel - gewoon in de titel al gevraagd wordt om een Rooms Katholieke winkelchef:

En tenslotte nog een waarin het gebruikelijke vooroordeel t.o.v. vrouwen als volwaardige zakenpartner naar voren komt (of de opsteller van de tekst gebruikt het woord desnoods volledig verkeerd):

Negers op rolschaatsen

Een van de aardigste manieren om naar reclame te kijken is "thematisch" - dat is natuurlijk niet nieuw, dat komt op allerlei verzamelgebieden voor. Zo verzamelden postzegelverzamelaars traditioneel altijd "landen", maar na de 2e wereldoorlog werden thematische verzamelingen steeds populairder, ongetwijfeld ook doordat het aantal postzegels dat landen uitgaven, explosief steeg. Vooral onderwerpen zoals dieren en transport waren erg populair onder postzegelverzamelaars. Er verschenen zelfs speciale thematische catalogi zoals Vogels op postzegels.

Ik heb in voorgaande blogs al voorbeelden gegeven van mijn eigen thematische indeling (zie bijvoorbeeld het artikeltje Classificeren van reclame). Bekende thema's zijn sport en "negers" (of zoals het tegenwoordig in Amerika en ook hier vaak genoemd wordt: Black Americana).

Sport is natuurlijk heel breed en sport wordt eindeloos gebruikt om een bepaalde actieve en succesvolle lifestyle te associeren met het product waarvoor geadverteerd wordt. Tennis en golf zijn daar goede voorbeelden van. Een "volkssport" zoals voetbal zie je dan ook veel minder vaak terug, en dan vaker bij producten die geassocieerd worden met "mannen", bijvoorbeeld shag.

Advertenties met tennis verzamelen is leuk, maar vrijwel eindeloos, binnen de kortste keren heb je er tientallen, zo niet honderden. Uitdagender is het combineren van thema's, zoals "Filmsterren en Sport", hoewel  ook daarvan legio voorbeelden te vinden zullen zijn.

Vandaag een voorbeeld van zo'n combinatie die echt lastig te vinden zal zijn: Negers op rolschaatsen.

Mocht een van de lezers van deze blog andere voorbeelden van dit thema hebben, dan ontvang ik heel graag een scan voor de follow-up van deze blog.

Natrena, Libelle 1982

Overigens valt er natuurlijk nog veel meer te schrijven over deze advertentie. Zo is het zeker een onderzoek waard (en dat is ook al in beperkte mate gedaan door wetenschappers uit de feministische hoek) om te kijken naar de verhouding tussen de rassen in advertenties. Vroeger was het eenvoudig: negers waren portier, kelner, kokkin of chauffeur. Na de 2e wereldoorlog veranderde dat langzaam, maar het duurde nog heel lang voordat andere rassen in "normale" rollen en beroepen te zien waren in advertenties. Het zou zeker de moeite waard zijn te onderzoeken of er verschillen zijn tussen de rollen van negers en bijvoorbeeld aziaten in advertenties.

Typical Typography (6)

Vandaag in de eerste blog na het zomerreces weer een voorbeeld van typografie, ditmaal uit de jaren 20.

Het hoeft verder weinig toelichting, je vindt het mooi of juist oerlelijk, maar ik vind het prachtig :-).

De stijl is zwieriger dan in de jaren 30 en de manier waarop de alle letters de volledige regelruimte vullen (dus een font zonder ascenders en descenders) is heel karakteristiek voor die tijd.

CCBender Pianola, Wereldkroniek, 21-03-1925

SROK Ads opent "winkel"

De afgelopen weken zijn we bij SROK Ads enorm hard aan het werk geweest om eindelijk eens definitief orde in de chaos te scheppen en ik ben trots om te kunnen zeggen dat we het gewenste resultaat behaald hebben !

Het antiquariaat heeft nu een ontvangstruimte (ik durf het nog geen winkel te noemen), waar klanten op hun gemak kunnen bladeren in de mappen met advertenties. De eerste bezoekers zijn al geweest (voorlopig hebben we geen vaste openingstijden en is het bezoek alleen mogelijk op afspraak) en waren enthousiast.

De A3 mappen met advertenties zijn allemaal gesorteerd en uitgezocht, een enorme klus, want het zijn er inmiddels ongeveer 300, gevuld met minimaal 30.000 ads, knipsels en prenten. En we zijn halverwege de A4 mappen, dus ook die worden binnenkort volledig ontsloten voor onze klanten.

Er zijn nieuwe dozen bijbesteld en inmiddels gevuld voor de nog niet volledig uitgezochte voorraad en de beide magazijnruimtes zijn gevuld met vele honderden banden met ingebonden jaargangen kranten en tijdschriften.

Deze systematische aanpak betekent niet alleen voordeel voor onszelf (ruimte geeft rust), maar ook voor onze klanten want nu hebben we een nog beter overzicht van onze voorraad en kunnen we nog sneller dat ene item waar u al jaren naar op zoek bent vinden :-)

Hoofddoekjes

Met alle religieus getinte discussies rond de Islam en haar uiterlijke verschijningsvormen, zoals bijvoorbeeld hoofddoekjes, is het leuk om te zien dat decennialang (tot ver in de jaren 50) sjaaltjes ook in Nederland een zeer geaccepteerd modeverschijnsel waren.

Witte Martini, Libelle, 12-8-1938

Boooooooooooooooooooring

In handboeken voor reclamemakers wordt altijd gewezen op het belang van herhaling - met een goede naamsbekendheid is immers driekwart van de strijd om de gunst van de koper al gewonnen.

Hieraan wordt door verschillende merken verschillend invulling aan gegeven: sommige merken (met name in de techniek) herhaalden maand-in maand-uit dezelfde advertenties in hetzelfde technische vakblad, anderen komen iedere keer met iets nieuws. Soms geeft dat aanleiding tot langlopende, zeer herkenbare series advertenties (bijvoorbeeld van Jagermeister en Bokma (Schat, staat de Bokma koud?).

Vandaag een voorbeeld van een reclamemaker die het herhalings-advies wel erg letterlijk neemt: dezelfde advertentie wordt 5 maal onder elkaar herhaald ... om er nog iets positief over te zeggen: het vormt wel een indrukwekkend blauw-wit vlak op de pagina (maar dat had je natuurlijk op 100 andere manieren ook kunnen bereiken, had desnoods de tekst steeds een beetje gevarieerd, een blokje met jicht, een blokje met reuma etc.)

Contrexeville-Pavillon Spring, Illustrated London News, 21-12-1907

Oh gosh, did you invent that just for me?

Toen ik begon met verzamelen, was ik enorm onder de indruk van alle getekende Amerikaanse advertenties - later, toen ik er honderden (misschien wel duizenden) gezien had, realiseerde ik me dat veel van die advertenties eigenlijk ontzettend op elkaar lijken, zelfs als ze door verschillende illustratoren getekend waren. Met name het verbaasde/blije/verraste vrouwengezicht uit de jaren 50 is een echt stijl-icoon uit die tijd: " O hemeltje, is al dat moois echt voor mij? ". Grote ogen, kort krullend haar, mond half open - het is bijna een schabloon, zie het voorbeeld hieronder.

Pure Pak, Saturday Evening Post, 19-11-1949

Er zijn een aantal illustratoren die deze stijl hanteren en die hun tekeningen ondertekenen, met name Jon Whitcomb en "Michael", beiden in advertenties voor bestek, maar de meeste voorbeelden zijn van de hand van een legertje van anoniem gebleven reclame-tekenaars.

Real men (from Germany)

Tijdens een oorlog wordt de normale productreclame aangepast - veel producten zijn tijdens een oorlog immers niet meer te krijgen omdat de grondstoffen voor oorlogsdoeleinden gebruikt worden of simpelweg omdat er geen import/export meer mogelijk is. Zo werden er tijdens de 2e wereldoorlog in Amerika geen auto's meer gemaakt, maar legden de autofabrikanten zich toe op het maken van vliegtuigen, tanks en (onderdelen voor) andere transportmiddelen.

En natuurlijk wordt er propaganda gemaakt - de eigen soldaten worden als übermannelijk en stoer voorgesteld, terwijl de vijand bestaat uit kruiperige, slijmerige en achterbaks vechtende monsters. Dat laatste klinkt overdreven, maar ik zal eens wat Amerikaanse reclame waarin Japanners figureren in mijn blog opnemen. Duidelijk niet-pc !

Overigens is het natuurlijk bij "de vijand" precies andersom. Ook is het niet iets wat in de 2e wereldoorlog uitgevonden is, karikaturen van vijandelijke soldaten zijn van alle tijden.

Vandaag 2 voorbeelden van Duitse reclame uit de Eerste Wereldoorlog, eentje voor een staalfabriek (Schoeller Stahl) en eentje voor een fabriek van auto-veren (Max Weber Automobilfedern). In de ad voor Max Weber zijn de mannen al behoorlijk stoer afgebeeld, let op de wat hoekige vormgeving en de gespierde onderarmen, maar dat is wat je min of meer zou verwachten bij een afbeelding van fabrieksarbeiders uit de tijd. Vergelijk ook de Sovjet vormgeving uit latere jaren met überstoere arbeiders. Maar de advertentie voor Schoeller druipt wel heel erg van de symboliek : de fabrieksarbeider wordt afgebeeld als een soort Griekse (oorlogs)god die een zwaard overhandigt aan een gespierde naakte man. Ik ben helaas niet zo thuis in symboliek, maar ik denk dat je hier wel een half A4-tje over vol kan schrijven. Alleen al het feit dat de man (soldaat?) geen haar heeft lijkt me significant. Haardracht is immers vaak net zo significant als kleding.

Max Weber Automobilfedern, Leipziger Illustrirte Zeitung, 1918

Schoeller Stahl, Leipziger Illustrirte Zeitung, 1918

Women at the wheel

Er is zo ongelooflijk veel geadverteerd in de westerse wereld, dat je over sommige onderwerpen boeken vol zou kunnen schrijven en dat is natuurlijk ook al gedaan. Een geliefd onderwerp is "vrouwen en auto's". Dat onderwerp komt regelmatig terug, zowel in de populaire pers als in puur wetenschappelijk onderzoek (hoewel het daar meestal over vrouwen en rolpatronen in het algemeen zal gaan).

De houding t.o.v. vrouwen in advertenties is nogal tweeslachtig - aan de ene kant is er de "pitpoes" vrouw, die over de motorkap heen liggend de aankoop moet bevorderen (overigens komt dat cliche-beeld relatief weinig voor in mainstream advertising) aan de andere kant is het de fabrikanten al vanaf het begin duidelijk dat men zich bij het adverteren niet alleen op de man, maar juist ook op de vrouw moet richten. Het is immers een vrijwel net zo grote doelgroep als de mannen en mensen die rijk genoeg waren om een auto te kopen, konden zich vaak ook een 2e auto voor hun vrouw permitteren.

Wel moest de tekst van de advertentie aangepast worden, geen woord over techniek, maar huist over hoe eenvoudig zo'n auto te besturen was en - heel opvallend - hoe modieus de kleuren zijn.

Zie als voorbeeld hieronder een de Ford advertentie uit 1925. Ik heb de tekst als 2e foto toegevoegd, zodat hij goed leesbaar is. De tekst richt zich rechtstreeks op de vrouw en is tekenend voor de neerbuigende houding t.o.v. de vrouw als het aankomt op zaken die met techniek te maken hebben.

Ford, NRC 26-8-1925

Tekst van Ford ad uit 1925

Uiteraard is er ook veel te vertellen over de rijstijl van vrouwen, zowel negatief (voornamelijk aan de borreltafel) als positief (door verzekeringsmaatschappijen!). Wellicht daarover meer in volgende afleveringen van deze blog.

Sport

Nu alles (in ieder geval 90%) van mijn beeldarchief-in-wording netjes uit het zicht in mappen of dozen zit, en ik een mooie voorraad lege A3 mappen heb klaarliggen kan ik eindelijk verder met het afmaken van het rubriceren waarover ik al eerder in deze blog verteld heb (zie Het Classificeren van Reclame). Gisteren dus maar begonnen met iets dat redelijke eenvoudig leek, namelijk de mappen met Sport.

Dat viel dus behoorlijk tegen, er zijn erg veel sporten bedacht in de loop der jaren en rubriceren is niet zo eenvoudig (of eenduidig). Op de Nederlandse wikipedia heeft men een indeling gemaakt in maar liefst 19 hoofdcategorien. Nu heb ik het mezelf natuurlijk niet makkelijker gemaakt door behalve reclame ook wat tijdschriften en/of knipsels op sportgebied te bewaren. Lang niet alle sporten komen voor in reclame, zo heb ik bijvoorbeeld nog nooit een advertentie gezien met een rhönrad.

Het begon overigens erg makkelijk - sommige sporten komen zoveel voor dat ik die gewoon een eigen map kon geven: klaar.

Dat waren:

• Tennis (nu nog in een grote doos, straks met gemak 4 of 5 mappen vol)
• Golf
• Voetbal (3 mappen vol met vooral artikelen, in de reclame zie je het vrij weinig als thema, behalve vlak voor een EK of WK)
• Zwemmen
• Olympische Spelen
• Hengelsport
• Atletiek
• Schaatsen

Andere sporten zijn ondergebracht in andere (hoofd)categorien:

• Schaken, Dammen en andere denksporten => Speelgoed en spellen
• Paardensport, stierenvecht en rodeo => Dieren
• Sportkleding => Wordt een onderverdeling van Hoofdcategorie 4 (Mode en Kleding)

Blijven er nog flink wat over. Van nature wil ik dan eigenlijk alles nog verder rubriceren, maar dat werkt in de praktijk niet zo goed - het kost teveel ruimte (en geld) om aparte mappen aan te maken voor onderwerpen waar maar zo weinig van voorkomt in mijn collectie dat de map grotendeels leeg zou blijven. Dat is de reden dat er geen aparte mappen zijn voor winter- en/of watersport, het grootse deel daarvan zit immers al in de mappen Schaatsen en Zwemmen. Omdat mijn A3 opbergsysteem niet losbladig is en je niet eeuwig mappen wil reorganiseren omdat er iets ergens tussengevoegd moet worden, moet je daar dus een compromis sluiten. Na enig nadenken heb ik voorlopig de volgende mappen aangemaakt:

• Vechtsport en krachtsport (boksen, judo, karate, gewichtheffen etc)
• Amerikaanse sporten (Football, Baseball, Basketball)
• Overige sporten A-Z (2 mappen)
• B: boogschieten, biljarten, bergbeklimmen (hoort dat eigenlijk niet meer bij reizen thuis?), bobsleeen, balloon-jumping, badminton, bowling
• C: cricket, curling
• D: (diepzee)duiken en snorkeren
• H: hurling, hockey
• K: korfbal, kogelstoten
• M: midgetgolf, mastklimmen
• R: rugby, rolschaatsen (wellicht beter om die bij speelgoed onder te brengen?), roeien, rhonrad
• S: skien (+langlaufen), surfen
• T: tafeltennis, tipelen
• V: vierdaagse, volleybal (+beach volleyball)
• W: wielrennen, waterskien
• Y: ijshockey
• Z: zeilen

Nou nog alles netjes insteken en k.i.k. ...

Tot slot een van de aardigste sportcovers uit mijn collectie:

Boogschieten als sport, Vizier, 7 aug 1948

Typerend voor de jaren 40 is de sweater girl met 'bullet bra', waarover ongetwijfeld meer in volgende afleveringen van deze blog wanneer ik toekom aan het uitzoeken van de mappen met filmsterren c.q. lingerie.

Women in advertising (3)

Ik zou wekenlang deze blog kunnen vullen met advertenties waarin de vrouw in de stereotype rol van huisvrouw afgebeeld wordt - altijd bezig met boenen, wassen en voor de kinderen zorgen en toch op tijd het eten klaar hebben voor als haar man thuiskomt na een lange dag op kantoor. Die ads zorgen tegenwoordig vooral voor een glimlach of licht hoofdschudden over "those silly people in the fifties en sixties". Het is echter maar de vraag of die glimlach terecht is - stereotypen en vooroordelen zijn van alle tijden en de huidige wereld is er zeker niet vrij van, we merken ze alleen minder snel op omdat we er zelf middenin leven. Neem het eenvoudige voorbeeld van "negers" in advertenties. Vroeger zag je negers niet of nauwelijks in advertenties, en als ze al voorkwamen, dan was het in een bijrol als kelner, kruier of liftjongen. Tegenwoordig is het bon ton om ethnische varieteit in advertenties op te nemen, maar let maar eens goed op wat voor "typen" mensen afgebeeld worden, dan zal je zien dat de ogenschijnlijke varieteit in veel gevallen maar schijn is.

Terug naar de rol van de vrouw, behalve dat haar rol nogal stereotiep werd afgebeeld, kwamen ook andere "vrouwelijke eigenschappen" aan bod: hun (gebrek aan) kracht, hun houding t.o.v. de auto, etc.

Bij de onderstaande advertentie van Alcoa Aluminum uit 1953 vraag je je bij eerste lezing af of men toen al niet de tekst (You mean a woman can open it?) enigzins "tongue in cheek" heeft geschreven, maar na herlezing (b)lijkt het toch gewoon een heel serieuze advertentie te zijn voor een nieuw soort flessendop. Tegenwoordig mag dat vreemd klinken, maar de introductie van de schroefdop was echt een doorbraak in de verpakkingswereld, voor die tijd was het inderdaad vaak geknoei om een fles open te krijgen. En wat is dan een betere aanbeveling dat zelfs een vrouw, die zelf immers nauwelijks over lichaamskracht beschikt, de fles met 2 vingers kan openen, zonder hulp van haar man ...

Alcoa Aluminum, Saturday Evening Post, 1953

Positive agitation

Producten hebben na enige tijd vernieuwing nodig om ze opnieuw onder de aandacht te kunnen brengen. Ze ziet dit aan de eindeloze stroom verbeteringen van anti-oxydanten tot witter-dan-witmakers, vaak in combinatie met pseudo-wetenschappelijke teksten om nog eens extra indruk te maken op de argeloze koper. Vandaag een voorbeeld dat eens niet uit wasmiddelen- of voedingsbranche komt, maar iets dat blijkbaar wel de redding van Hoover betekende in 1926: Positive Agitation. De vinding zelf is op zich best slim, maar slim verkoopt niet, dus de echte geniale inval was om de op zich vrij betekenisloze uitdrukking Positive Agitation te gebruiken als verkoopargument. Blijkbaar was men daar in 1926 behoorlijk van onder de indruk. Later werd dit in Nederland omgevormd tot het bekende "hij klopt en hij veegt en hij zuigt".
 

Hoover advertentie in Nederlandse krant, 1927

Making fun of collectors ...

Een beetje zelfspot kan nooit kwaad na mijn vorige blog, waarin ik uitvoerig vertelde hoeveel er verzameld is en hoe netjes het allemaal geordend wordt. De onderstaande Jamin advertentie komt uit een langlopende serie waarin met milde spot een aantal "mensentypen" zoals de zingelaar, de brommelaar en nu dus de fanatieke verzamelaar, de hobbylaar, voorgesteld worden.

De tekst van de advertentie spreekt voor zich ...

Jamin, De Hobbylaar, 1964

Boxes, boxes, boxes ...

Eindelijk weer tijd om verder te gaan met deze blog. De reden voor de onderbreking was een noodzakelijke opruim-actie. Hoewel ik in eerdere afleveringen van deze blog wellicht de indruk gewekt heb dat mijn verzameling altijd keurig netjes geordend geweest is, is de werkelijkheid helaas anders: het merendeel van de advertenties lag op soms letterlijk manshoge stapels in de "hobbykamer" waar ik mijn beeldarchief bewaar en een flink aantal stapels hadden inmiddels ook hun weg gevonden naar mijn kantoortje. Op zich is er natuurlijk niets mis met de hoeveelheid, maar dan moet je wel extra zorg besteden aan hoe het allemaal opgeborgen is en dat laatste was er de laatste tijd bij ingeschoten.

Kortom, tijd voor actie !

Ik heb on-line een grote hoeveelheid dozen gekocht bij Rajapack (prima service en een enorme keuze aan dozen en andere verpakkingsmaterialen). Mijn dozen vallen uiteen in 2 soorten: gewone vouwdozen, die je aan de bovenkant met tape dichtmaakt (deze zijn voor opslag in een van mijn magazijnruimtes) en stevige dekseldozen voor opslag in het beeldarchief.

Uniforme formaten zijn een eerste vereiste voor efficiente opslag, dus alle schoenendozen met losse advertenties zijn ook vervangen door een van de volgende formaten:

• 48 x 33 x 8 cm voor grootformaat tijdschriften zoals de Franse Illustration en de Duitse Illustrirter Zeitung. Deze tijdschriften hebben zulk zwaar papier dat opbergen in diepere dozen geen optie is omdat de doos dan bezwijkt onder het gewicht  (tenzij je dozen van dubbel- of driedubbel golfkarton neemt en dan zijn ze weer te zwaar om op te tillen).
• 44 x 32 x 13,5 cm vooral geschikt voor kranten - de meeste kranten passen hier dubbelgevouwen precies in; enkele kranten zoals de vooroorlogse De Tijd zijn te groot en moeten in de 48x33 dozen.
• 33 x 25 x 10 cm - heel stevig en geschikt voor formaat tot en met Margriet/Libelle/Allerhande.
• 30,5 x 21,5 x 5 cm - voor klein grut, met handig uitsorteren passen er precies 2 stapeltjes kleien advertenties naast elkaar in (tot maximaal A5). 

Stapel 48x33x8 dozen

De vouwdozen van 38,5 x 28,5 zijn ideaal voor het opbergen van alle A4+ formaten, zoals Panorama, Katholieke Illustratie, Spiegel, etc. etc. Ze zijn stapelbaar (tot ongeveer 4-6 hoog, afhankelijk van hoever ze gevuld zijn). Hiervan staan er nu enkele tientallen klaar om tijdelijk naar het magazijn te gaan.

Uiteraard ben je er niet met het vervangen van stapels losse advertenties en tijdschriften door stapels (inmiddels heb ik zo'n 130 dozen gevuld) dozen met losse advertenties en tijdschriften, maar het is een stap in de goede richting. Door nu alles wat niet gesorteerd is aan het oog te onttrekken, kan ik nu focussen op wat al wel redelijk netjes is. Is dat naar tevredenheid "af", dan kan er - doos voor doos - met verplaatsen van de inhoud van zo'n doos naar het beeldarchief begonnen worden.

Voor het beeldarchief (en de dubbele advertenties die ik via Marktplaats en www.srok.nl verkoop) hanteer ik een systeem van mappen in vier standaard formaten: A2, A3, A4 en A5. Over de indeling hiervan heb ik al eens eerder wat verteld, hieronder dan eindelijk eens een fotootje van hoe dat er in de praktijk uitziet. LET OP: het is nog niet zoals ik het uiteindelijk voor ogen heb, maar we zijn over de helft :-).

Het beeldarchief

Als ik zo naar de foto kijk, springen vooral de imperfecties in het oog (lelijke, niet-uniforme labels, niet alle mappen dezelfde kleur, een plank met oude atlassen die daar niet thuishoort, maar die door hun grote afmetingen nergens anders een plekje konden krijgen ...

Maar wat er in die kast staat, is wel netjes gebrubriceerd en daar was het uiteindelijk om begonnen !

 A3 mappen met thematisch geordendende advertenties

A2 mappen met losse krantenpagina's, in grove rubrieken

The good old days

Vandaag een krantenadvertentie die er eruit springt niet vanwege vormgeving of slimme tekststen, maar om de eenvoudige reden dat de inhoud een situatie weerspiegelt die wel heel ver af staat van de huidige realiteit: vergelijk het rente-percentage van 1974 uit de advertentie maar eens met de huidige rente op uw eigen bank- of spaarrekening.

Rabobank, Haagsche Courant, 6 augustus 1974

Meaningless numbers

Ik zou met gemak een heel hoofdstuk in een boek vol kunnen schrijven met hoe adverteerders omgaan met getallen in hun advertenties. Wellicht komt dat er nog eens van, voorlopig een klein voorproegfje: In 1958 adverteerde BIC (wegwerppennen) met de koptekst "7.169.841 Nederlanders schrijven met een BIC".

Prachtig indrukwekkend getal, maar ook een mooi voorbeeld om in de wiskunde/statistiek lessen te behandelen. Ik kom er nog in detail op terug.

BIC pennen, NRC 22-5-1958

Je hoort dit soort zinloze getallen nog steeds in reclame - op het moment is er een tv-spotje dat opschept over het aantal gebruikers van een nieuw interactief computerspel (iets met dansen als ik het goed onthouden heb, ik zal de naam noteren als ik het weer een keer zie).

Cultural differences

Als je naar een ander land verhuist, krijg je vrijwel altijd te maken met een forse cultuurschok. Meestal ben je daarop voorbereid - iedereen ziet direct de enorme verschillen tussen bijvoorbeeld een Aziatisch en een Europees land - als was het maar omdat de mensen er heel anders uitzien. Maar zelfs bij een verhuizing naar een land dat op het oog precies dezelfde Westerse cultuur heeft als waar je thuis aan gewend bent, blijken er toch enorme verschillen te zijn. Veel van die verschillen zijn heel subtiel en daar wen je snel aan, maar eigenlijk is niets hetzelfde zoals je dat thuis gewend bent. Zelfs zoiets triviaals als je manier waarop de yoghurt verpakt is (veel landen kennen onze literpakken vla en yoghurt helemaal niet en hebben alleen van die kleine bekertjes).

Vandaag een voorbeeld van een Amerikaans  apparaat dat ik hier nog nooit gezien heb - een haardroogapparaat uit de jaren 50 of  60 dat er uitziet als een badmuts met een slang eraan. Ik ken zelf alleen de harde haardroogkappen waar je onder moest zitten (in het Amerikaans heten die blijkbaar hooded hairdryers) en ook in oude Nederlandse advertenties heb ik het badmutsmodel tot op heden nog niet gezien. Mocht iemand een voorbeeld hebben, dan ontvang ik graag een scan.

Lady Sunbeam haidryer, USA, ca. 1960(?)

Een zo'n verschil maakt natuurlijk niet uit, maar stel je voor dat je een hele badkamer vol hebt met allerlei dingen die je uit je eigen omgeving niet kent, dan kan het best flink wennen zijn, zo'n ander land. Om nog maar te zwijgen over grotere verschillen, zoals "de volksaard".

Four pounds in four weeks

De menselijke diversiteit in smaak, cultuur, karakter etc wordt weerspiegeld in de reclame - er is altijd wel een doelgroep voor je product en anders maak je wel een doelgroep door in te spelen op bijvoorbeeld mode-gevoeligheid van mensen: heb je voldoende vrolijke jurkjes in zomerpasteltinten verkocht, dan wordt het tijd om terug te grijpen op de klassieke little black dress, die uiteraard daarna weer plaats maakt voor het gedistingeerde koele blauw van de voorzomer. Heeft iedereen zijn huis met moderne grijstinten ingericht, dan worden het daarna warme herfstkleuren die van je saaie burgerlijke huis een moderne total living experience maken.

Zo ook voor het menselijk gewicht - het gros van de advertenties die over gewicht gaan, hebben te maken met gewichtsverlies, met één belangrijke uitzondering: kinderen.

Kinderen moeten juist aankomen, want dat is gezond, vooral vroeger. Vandaag als voorbeeld een Ovomaltine advertentie met als pakkende titel "4 pond in 4 weken". Normaal gesproken zou dat over afvallen gaan, maar hier gaat het juist over aankomen: moeder heeft met behulp van een dagelijks glas Ovomaltine haar bleekneusje omgetoverd tot een stevige knaap die lekker buiten kan ravotten.

Ovomaltine, NL, 1935

Slimme tekst en marketing overigens - het product is verkrijgbaar bij apotheek en drogist, waarmee zonder het direct uit te spreken gesuggereerd wordt dat het een product is dat een zekere medische achtergrond heeft. Onzin natuurlijk. Eerder in de tekst staat een prachtig staaltje van een nietszeggende aanbeveling, gelardeerd met suggestieve woorden:

Ovomaltine is geen wondermiddel, maar een droog, voedzaam extract van de beste voedingsmiddelen, met de grootst denkbare voedingswaarde.

Volledige flauwekul :-). Let ook op het gebruik van het woord extract, dat verderop nog eens voorkomt.

Yellow cars or swimsuits?

Een van de aardigste aspecten van mijn vrij algemene en brede verzameling reclame is dat je er op zoveel verschillende manieren tegenaan kan kijken. In de vorige aflevering van deze blog vertelde ik over een blog van iemand die vintage swimwear verzamelt en verkoopt en dus met die bril op naar oude advertenties kijkt. Zo had zij in een Pepsi Cola ad een bekend model zwempak ontdekt, iets wat ik volledig over het hoofd gezien had, terwijl ik de advertentie als geheel wel herkende als eentje die ik zelf ook in mijn verzameling heb.

Zoals dat gaat begin je er dan op te letten en zie je het opeens overal, zoals bijvoorbeeld in deze advertentie uit 1947 voor een Oldsmobile "Custom Cruiser" Convertible. Ik had hem oorspronkelijk gewoon apart gelegd om bij mijn verzameling gele auto's te rubriceren, totdat ik onderaan de advertentie in het bijschrift las dat het zwempak niet zomaar een fantasieontwerp was, maar ontworpen is door Tina Leser, geen grote naam in de fashion design wereld, maar ook geen volslagen onbekende. Dilemma dus, in welke map wordt de ad opgeborgen? Ik vermoed uiteindelijk toch bij de andere gele auto's, maar ik moet nu echt eens haast maken met de digitale catalogus, zodat je hem via elke willekeurige ingang kan terugvinden.

Oldsmobile, Tina Leser swimsuit, 1947

P.S. Datzelfde verschijnsel (opeens dingen zien die je voorheen niet opvielen) bleek ook te gelden voor advertenties met afbeeldingen van bloemen: een paar afleveringen geleden had ik met enige stelligheid beweerd dat er nauwelijk bloemen gebruikt werden in advertenties en vrijwel direct daarna zag ik in bijna elke willekeurige map die ik opensloeg wel een voorbeeld van een advertentie met bloemen. Het is grappig hoe selectief je naar dingen kijkt. Psychologen hebben daar vast wel eens onderzoek naar gedaan.

Tax and swimsuits

Met dank aan de jaarlijkse belastingaangifte even een paar dagen geen blog. Kijk ondertussen eens op deze erg leuke blog over vintage zwemkleding: Glamoursplash, waarin ook heel veel advertenties te zien zijn, uiteraard met de nadruk op zwemkleding, zelfs in een Pepsi Cola advertentie.

Cowboys and indians

Iets wat je tegenwoordig veel minder in advertenties aantreft, zijn illustraties waarin jongetjes cowboys en indianen spelen - ik durf niet te zeggen of dat komt omdat het niet meer pc is, of omdat jongetjes inderdaad andere spelletjes spelen als ze buiten spelen? Ik vermoed dat een dergelijke ontwikkeling ook heeft plaatsgevonden in de kinderboeken.

Uiteraard heeft het ook te maken met hoe vers de herinnering aan "echte" cowboys en indianen nog in ons collectieve geheugen zit: in de tijd dat Karl May zijn boeken schreef waren er nog indianen-oorlogen en zelfs toen de eerste Arendsoog verscheen in 1935 waren de laatste conflicten pas een jaar of 10-20 oud.

De boekenreeks Arendsoog bleef overigens nog heel lang populair, zie bijvoorbeeld de onderstaande advertentie uit 1971.

Arendsoog, Margriet/Libelle, 1971

Red Cow

De jaren 70 zijn niet mijn lievelingsjaren als het om advertenties gaat, maar er werden tussen alle saaie maak-maar-gewoon-een-foto-van-het-product-en-plak-er-eventueel-nog-wat-blije-mensen-bij advertenties kom je af en toe een juweeltje tegen.

De Cambell soup advertentie van vandaag is wat mij betreft zo'n uitschieter:

• Een pakkende titel, die prikkelt om verder te lezen wat ze daar nu mee bedoelen.
• De hele advertentie heeft maar 2 kleuren (rood/wit), en het rood is bovendien ook nog eens functioneel (het gaat immers om tomatensoep) en niet zomaar een aandachtstrekker.
  
• Rustige fonts, en de tekst waar het om gaat (nl. de uitleg van de titel: Beef broth plus tomato soup) net groot genoeg afgedrukt zodat je het in een oogopslag kan lezen.

 

Campbell Soup, USA, 1971

German Design

Vandaag een Duitse advertentie uit 1942, dus midden in de Tweede Wereldoorlog. Het is een schoolvoorbeeld van hoe je moet oppassen te snel de verkeerde conclusies te trekken - het is heel makkelijk om deze vormgeving te associeren met Hitler's Nazi ideologien, zeker als je weet dat de ad gepubliceerd is in de (Leipziger) Illustrirte Zeitung, een luxe tijdschrift dat vanaf begin jaren 30 Hitler steunde.

Ik kan er niets aan doen, maar ik vind deze vormgeving erg mooi  - het is immers niet de vorm zelf, maar de betekenis die mensen eraan geven die totaal kan ontsporen. Lees bijvoorbeeld maar eens wat over de geschiedenis van het swastika symbool, dat voordat de Nazi's het gingen gebruiken een volstrekt onschuldig en wijd verbreid symbool was.

Hetzelfde geldt voor de adelaar, die in veel landen, waaronder behalve Duitsland bijvoorbeeld ook Amerika, gebruikt is als embleem, op munten, bankbiljetten, vlaggen etc..

Kortom, enige research is nodig om deze advertentie in de juiste historische context te zien en niet meteen te roepen dat het allemaal trawanten van Hitler waren (dat waren het overigens waarschijnlijk wel, zie hieronder).

Het symbool - een gestileerde adelaar met drie jongen, ontworpen in 1922 door Karl Schulpig - blijkt al sinds 1923 gebruikt te worden door Allianz Versicherungen en het logo zelf heeft dus geen enkele associatie met Hitler's vorm van Nazisme. Wel zal de vormgeving wellicht beinvloed zijn door het ntoen net in opkomst zijnde nationaalsocialisme, dat immers al in 1919 ontstaan is. Het verzekeringsbedrijf is na de oorlog in opspraak geraakt door (vermeende) banden met de Nazi's. Helemaal goed zat het dus waarschijnlijk nooit.

Allianz Versicherungen, Duitsland, 1942

Women in advertising (2)

In een van de vorige afleveringen van deze blog heb ik een voorbeeld aangehaald van hoe men wetenschap gebruikt om producten te verkopen: Science sells, met een knipoog naar het veel vaker gehoorde adagium "Sex sells" - bij Creative Bits heeft men een leuke verzameling moderne advertenties bij elkaar gebracht over dit thema.

Moderne advertenties zijn vaak behoorlijk kwistig met de hoeveelheid 'skin' die getoond wordt. Dit is typisch iets dat in een golfbeweging gaat, ook in de jaren 20 van de vorige eeuw was men daar niet zo benauwd voor, terwijl natuurlijk het Victoriaanse tijdperk bijna spreekwoordelijk preuts was (altahns naar buiten toe, ongetwijfeld ging het er binnenskamers heel anders aan toe).

In de jaren van de Tweede Wereldoorlog en daarna beleefde de pin-up gouden tijden; afbeeldingen van pin-ups drongen zelfs door in de mainstream reclame - hoewel al te veel bloot nog steeds taboe was in algemene familietijdschriften en pin-ups vrijwel altijd getekend waren in plaats van gefotografeerd, wist men toch een prachtig en zeker niet minder sexy effect te bereiken.

Vandaag een voorbeeld van een advertentie voor bedden. Welke vrouw niet in een bed willen liggen waar je zo lekker in slaapt dat je er de volgende ochtend zo uitziet?

In een volgende aflevering zal ik wat dieper ingaan op het feit waarom je in vrouwentijdschriften (zelfs de Margriet en de Libelle) veel vaker advertenties met (half)naakte vrouwen tegenkomt dan in mannentijdschriften.

Sealy mattress, LIFE, 1944

Mad men

Als reclame-verzamelaar moet je natuurlijk de serie Mad Men gezien hebben. Ik heb hem helaas gemist toen hij uitgezonden werd, maar heb inmiddels de DVD set van het eerste seizoen en het is inderdaad een erg leuke serie. Niet altijd historisch correct, zo wordt er bijvoorbeeld veel ophef gemaakt over een briljante vondst van Don Draper voor de vernieuwing van de Lucky Strike campagne: It's toasted ! (fragment is o.a. hier te zien). Die slogan gebruikte Lucky Strike echter al jaren daarvoor, zie bijvoorbeeld de verpakking uit 1940 hieronder.

Lucky Strike, 1940

Overigens is Lucky Strike wel een merk dat veel leuke advertenties heeft. In later jaren werden ze net zo saai (maar waarschijnlijk wel effectief) als de doorsnee sigaretten of whisky advertentie: altijd blije mensen die van een sigaret of glas whisky genieten.

De advertentie waar ik bovenstaande afbeelding uit gekopieerd heb, bevat toevalligerwijs ook nog eens uitleg over het 'toasting' proces: "... and that's how 'Toasting' works".

Lucky Strike, LIFE, 10-06-1940

The war on bugs

America is het land van de cartoons en dit zie je terug in de advertenties. Talloze ads zijn getekend door cartoontekenaars zoals O. Soglow (Pepsi), Al Capp, Chaz Addams en vele anderen. Deze advertenties zijn vaak korte stripjes, in de zeer herkenbare stijl van de tekenaar. Andere advertenties hebben ook duidelijke cartooninvloeden, zo worden bijvoorbeeld insecten heel vaak getekend alsof het kleine, misvormde mensjes zijn, die het met een duivels plezier dan wel venijn voorzien hebben op onze gewassen en onze gezondheid.

Vandaag een voorbeeld van zo'n evil bug in een adverentie voor Skat (insectrepellent) uit 1944. Het zou mij niet verbazen als de tekenaar zich heeft laten "inspireren" door cartoons van de toenmalige vijand. Japanners werden altijd als zeer wreed en duivels afgebeeld.

Detail van advertentie, tekenaar onbekend.

Skat insect repellent, USA, 1944

Random ads (5)

Uit de serie Random ads vandaag (opnieuw) een Barbasol advertentie uit 1945, met een tekening van E. Simms Campbell. Deze illustrator heeft een hele serie pin-up advertenties voor Barbasol getekend in een opvallende eigen stijl.

Getekend door E. Simms Campbell

Barabasol, USA 1945

Language, language (3)

Hoewel je bij reclame wellicht vooral denkt aan beelden, is de tekst net zo belangrijk. Teksten kunnen varieren van ultrakort - soms niet meer dan een paar woorden - tot werkelijk paginalange verhandelingen. Ik heb er onlangs nog een paar gevonden uit, waaronder een Franse advertentie voor Jubol (een laxeermiddel) uit 1910 waarbij een volledige A3 pagina helemaal volgeschreven is met een verhandeling in drie kolommen (in een klein font!) over "La Rééducation de l'Intestin".

De advertentie van vandaag valt in eerste instantie vooral op door het tegenwoordig erg ouderwets aandoende eufemisme "critieke dagen" voor de menstruatie, maar als je de tekst bekijkt zie je meteen al wat meer dingen die tekstschrijvers ook vandaag de dag nog volop gebruiken:

1. het indruk proberen te maken door het opvoeren van buitenlandse experts: Het Trannosan bad, de vinding van den beroemden hoogleeraar Prof. Dr. Polland v.d. Univ. te Graz, ... .
   
   Het is niet voldoende dat de heer Polland hoogleraar is, nee, hij is een beroemde professor en wie van de lezer van deze advertentie zou willen toegeven dat ze nog nooit van zo'n beroemde professor gehoord hebben?
2. het doen van vage claims en beloften, die heel moelijk te bewijzen zijn, maar minstens net zo moeilijk om te ontzenuwen (debunken): Deze [minerale zouten] ... onttrekken aan het lichaam alle kwade sappen waardoor het bloed wordt gezuiverd.
   
   Tja, als je in bad gaat wordt je allicht schoon en voel je je daarna prettiger, maar welke kwade sappen in de tussentijd dan je lichaan verlaten hebben?

Trannosan Bruisende Baden, 1939

Het is erg makkelijk om te (glim)lachen om dit soort ouderwets aandoende advertenties, maar als je moderne advertenties voor off-the-shelf geneesmiddelen, schoonheidsmiddelen en dergelijke goed leest, zal je zien dat er in wezen weinig veranderd is. Nog steeds veel buitenlandse experts, vage claims en pseudo-wetenschappelijk taalgebruik ("de zeven tekenen van huidveroudering" van Pond). Maar wel met een veel mooie vormgeving dan deze übersaaie en slecht getekende Trannosan ad uit 1939 :-).

Tulpen uit Amsterdam

Bij Nederland denken veel buitenlanders nog steeds aan klompen en tulpen. Je zou dan ook denken dat je in advertenties onze nationale trots regelmatig terug zal vinden. Dat valt echter behoorlijk tegen. Nu is het altijd zo dat je denkt dat dingen weinig voorkomen of zeldzaam zijn, totdat je er op begint te letten, dan zie je ze opeens overal. Maar ik heb de afgelopen jaren een tweetal thema-mapjes aangelegd, eentje met "dieren in de reclame" en eentje met "bloemen en planten in de reclame". Het dierenmapje is inmiddels uitgegroeid tot een verzameling mappen, het bloemenmapje is heel bescheiden gebleven. Er is een Amerikaans whiskeymerk dat op vrijwel elke advertentie een orchidee afbeelt, maar verder valt het met het gebruik van bloemen er mee - de meeste kom je in gestileerde vorm tegen in parfumadvertenties.

Vandaag dan toch een voorbeeld van het gebruik van de tulp als symbool van "Hollands glorie" - in dit geval een woordspeling op de naam van het Jamin biscuitje waar de (tijdschrift)advertentie in kwestie om draait: Holland. 

Jamin, Holland biscuits, 1964

De koekjes lijken wat mij betreft trouwens sprekend op de San Francisco biscuits van Verkade.

Telefono ergo sum

Het is grappig om aan de hand van oude advertenties te zien hoe snel de telefoon ingeburgerd raakte in het normale leven - vanaf de jaren 20/30 wordt het afbeelden van mensen met een telefoon in de hand of onder handbereik een van de meest voorkomende methoden om een bepaalde levenstijl neer te zetten: dat van de drukke zakenman, efficiente secretaresse, etc..

Daarnaast is het afbeelden van mensen aan de telefoon een prachtig middel om gesprekken tussen mensen weer te geven terwijl je maar een van de partijen hoeft af te beelden: de huisvrouw die haar man belt dat het nieuwe behang aan de muur hangt, de vrouw die haar vriendin opbelt om te vertellen hoe fantatisch wit de was is geworden, etc. etc..

Ik heb zelf de indruk dat de laatste jaren, nu werkelijk "iedereen" met een mobiele telefoon rondloopt, je minder mensen aan de telefoon ziet in advertenties. Wellicht dat er een shift geweest is en vanaf de jaren 80 het zitten achtere een computer meer in zwang geraakt is? Zoals al eerder gezegd, dat blijft speculatie zonder grondig onderzoek (tellen, tellen, tellen! - wellicht kom ik daar ooit nog eens aan toe ...).

Wrigley's, NRC, 03-10-1937

Repeat, repeat, repeat

Herhaling is een van de krachtigste hulpmiddelen van de reclame - toch blijft het daarbij oppassen en lijkt veel af te hangen van het medium; zo worden televisiespotjes eindeloos herhaald (of althans zo lijkt het) terwijl tijdschriften en (vooral) krantenreclame vrijwel iedere keer anders is.

Uiteraard zijn daarop uitzonderingen - met name in technische tijdschriften lijken adverteerders vroeger niet alleen in één keer advertentieruimte voor het hele jaar gekocht te hebben, maar tevens daarbij de advertentie geleverd te hebben die men het hele jaar door op die plek wilde tonen. Erg saai voor verzamelaars :-)

Gelukkig lijken de meeste andere adverteerders er plezier in te hebben steeds een nieuwe advertentie te (laten) bedenken - toch blijven hun advertenties over het algemeen herkenbaar, dan wel door de stijl, dan wel door gebruik van een sterk logo of "merkpoppetje", zoals het Droste mannetje - met name de versie van Cassandre is erg bekend en herkenbaar.

In Amerika adverteerde het Canadese drankenmerk Seagram's voor hun "7 CROWN" blended whiskey met een advertentiereeks waarin een reusachtig cijfer '7' op de meest onverwachte plekken ter wereld opduikt.

Seagram's 7 Crown whisky, Collier's (USA), 3-4-1948

Poetry in motion

Vandaag een voorbeeld uit een van mijn verzamel-thema's, namelijk advertenties met een tekst op rijm - je zou denken dat dat niet zo vaak voorkomt, totdat je erop gaat letten, dan blijkt het schering en inslag te zijn geweest en ook vandaag de dag komt het nog voor - denk maar aan de vreselijke kitschgedichtjes in de commercials van De Ruyter die momenteel op de Nederlandse televisie getoond worden (youtube1 en youtube2)

Het Bols gedichtje is slechts tweeregelig, korter kan het niet ! En bevat bovendien een prachtige gezondheidsclaim :-)

Bols, NRC, 20-10-1937

Maar er zijn ook paginalange gedichten - ik zal er een paar opzoeken en t.z.t. in deze blog publiceren.

Working women (1)

Tegenwoordig zijn alle vacatures onderworpen aan anti-discriminatie regels en wetgeving en is het sowieso niet meer pc om in personeelsadvertenties specifiek om m annelijk dan wel vrouwelijk personeel te vragen. Dat is natuurlijk niet altijd zo geweest, denk bijvoorbeeld aan de meisjes van Verkade.

Ik heb al vaker verteld dat uitgebreider onderzoek nodig is voordat je conclusies kan verbinden aan het voorkomen van bepaalde soorten advertenties, dus het meeste wat in deze blog getoond wordt is anecdotal evidence. Maar toch is het leuk om wat voorbeelden te tonen; vandaag een voorbeeld van een vrouwelijk beroep dat nog steeds bestaat, maar wat ik niet als zodanig herkende: modinette. Ook de advertentietekst maakt het niet direct duidelijk, het was duidelijk een begrip dat toen door iedereen begrepen werd: ik dacht zelf dat het om modellenwerk ging, maar een modinette blijkt een naaister op een modeatelier te zijn. Wellicht dat het beroep nog steeds zo heet, en is het gewoon mijn onbekendheid met de modewereld ...

Dulco modinette, HC 27-9-1966

Overigens was de uitgang -ette in die tijd best populair, zo heb ik voor een volgende keer een personeelsadvertentie liggen waarin technisettes gevraagd worden.

Let ook op de tijdgeest in de advertentietekst: "muziek tijdens het werk" om aan te sluiten bij de belevingswereld van de (toenmalige) moderne jeugd.